“Er zijn slechts 10 soorten mensen op deze wereld. Zij die binair snappen en zij die dat niet doen.”
Het is een flauw computer en wiskundigen grapje. Het getal 10 is de binaire notatie voor twee. De maatschappij houd van overzicht: binair, of zwart-wit, denken is makkelijk. Je bent of vóór of tégen. Nuanceringen en tussenvormen zijn maar lastig. Je kan niet een beetje voor het één zijn en een beetje voor het ander, dan kan men je niet eenvoudig indelen in een groep.
Franklin Delano Roosevelt
Met gender of geslacht is het hetzelfde. Je bent óf een jongen óf een meisje. Iets ertussen in wordt niet geaccepteerd. Wordt je als kind geboren met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsdelen dan zal een chirurg er zo vlug mogelijk een mes inzetten om één van de twee te verwijderen. Want een kind wat geen duidelijk geslacht heeft dat kan natuurlijk niet. Neutraal is geen optie. Dat is al sinds mensenheugenis zo! Oh ja? Weet je dat zeker? Kijk eens naar het kind op de foto hiernaast: Het heeft lang haar. draagt een jurk en lakleren schoentjes; dat is natuurlijk een meisje. Fout! Dat is Franklin Delano Roosevelt, de Amerikaanse President ten tijde van de tweede wereld oorlog. In zijn jeugd, de foto is uit 1884, was het heel normaal voor kinderen om tot hun 6e of 7e levensjaar genderneutrale kleren te dragen. Jurken waren voor jongens net zo normaal als voor meisjes. Die praktijk was nog gemeengoed tot ruim in de 20e eeuw, pas toen kwam er een duidelijke seksescheiding in kinderkleding. Alleen voor baby’s was kleding nog vrij neutraal, aangezien je niet van te voren wist of het een jongen of meisje zou worden. Dat zal halverwege de jaren ’80 veranderen, toen het mogelijk werd om al voor de geboorte op de hoogte te zijn van het geslacht. (Lees meer hierover in: When did girls start wearing pink? op de site van het Smithsonian Insititute)
Dat die genderbinair erg sterk is merk ik natuurlijk alle dagen opnieuw. Maar onlangs werd mij duidelijk hoe vroeg dat al begint. Ik was op zoek naar een felicitatie kaartje om een bevriend stel te feliciteren met de geboorte van hun dochter. Ik zocht naar een blauwe “Hoera, een meisje!” maar die bleken onvindbaar. Alle meisjeskaarten waren roze, alle jongenskaarten blauw. Neutrale kaarten vond ik evenmin. Zo vroeg begint het inprenten van maatschappelijke rolverdelingen al. In sommige culturen gaat dat nog een stapje verder. In Spanje is het vrij normaal dat meisjes al in de eerste levensmaanden oorbellen krijgen.
Ons leven, de maatschappij en cultuur staat bol van genderspecifieke symbolen. Sommigen zijn specifieker dan anderen, sommigen zijn meer cultuur gebonden dan anderen. Vrouwen dragen rokken én broeken, mannen alleen broeken. Behalve in Schotland en Indonesië en in diverse Arabische landen, en Steven Tyler en Dennis Rodman… Grote couturiers proberen regelmatig een mannenrok in de collectie te krijgen. Dit seizoen probeert men het zelfs met de mantyhose, een herenpanty. Mannen mogen fietsen op dames- én herenfietsen, vrouwen alleen op een damesfiets. Tenzij het een racefiets is, die zijn er alleen met een standaard herenframe.
Zelfs onze taal niet goed raad met andere opties dan man of vrouw. Objecten kunnen nog wel onzijdig zijn. Maar het ontbreekt nogal aan persoonlijk voornaamwoorden die onzijdig zijn. Althans voor mensen in het enkelvoud. De meervoudsvormen zijn onzijdig. De onzijdige enkelvoud svormen worden voor volwassenen niet gebruikt, alleen voor kinderen. Ik herinner mijn lessen Duits nog: Der Mann, Die Frau, Das Kind. Binnen progressieve kringen die vrij denken over gender zijn er wel voorstellen gedaan voor politiek correcte termen. In het Engels wordt er wel gesproken over “zi” en “zer” als neutrale woorden voor hij/zij en hem/haar. Nederlandse varianten daarop heb ik nog niet gehoord.
Is een unisex maatschappij voor mij een utopie? Waarin alle genderspecifieke symbolen zijn verdwenen? Nee hoor. Dat lijkt me niets. Het overgrote deel van de bevolking voldoet aan het stereotype beeld en is prima in te delen in een verdeling van óf man óf vrouw. Ik ben een uitzondering die de regel bevestigd. Wat ik wel wens, is dat men minder moeilijk doet als iemand de grenzen van de genderbinair overschrijdt. Als meisjes met auto’s willen spelen, of jongens met poppen dan moet je dat niet tegen willen houden. Dat krampachtig vasthouden aan die zwart-witte tweedeling is nergens voor nodig, laat anderen lekker in hun waarde.
