Deze week maakte ik de gang naar het gemeentehuis, het was tijd voor een nieuw paspoort. Helaas niet om de reden waarom ik het graag zou hebben gehad, maar gewoon omdat mijn oude inmiddels is verlopen. Uitgerekend op de dag dat de Tweede Kamer de Transgenderwet zou aannemen meldde ik mij aan de balie van het stadskantoor (wat een spuuglelijk jaren ’70 bouwwerk náást een monumentaal stadhuis is) voor een nieuw identitietisbewijs. Het laatste waar nog een ‘M‘ achter geslacht zal staan. Ik verwacht dat ik lang voordat die identiteitskaart zijn verloopdatum kent ik opnieuw een nieuwe ga halen. Want de Transgenderwet is nóg niet aangenomen, wat aanvankelijk de bedoeling was, maar wordt wel binnenkort behandeld.

Al enige weken was er een behoorlijke buzz op de transenfora. De plenaire behandeling van de transgenderwet stond geplant op donderdag de 28e, als hamerstuk. Een wetsvoorstel dat als hamerstuk wordt behandeld door de Kamer zal niet besproken worden. Bij de opening van de vergadering zal de voorzitter het voorstel afhameren zonder er meer dan een volzin of twee vuil aan te maken: wetsvoorstel aangenomen en bezegeld met een klap van de hamer. Bam! Daarna kan het voorstel zijn weg vervolgen via de Eerste Kamer en Staatscourant en van kracht worden. Echter hebben er zich sprekers gemeld die het wetsvoorstel plenair willen behandelen. Naar wat ik begreep aangespoord door belangenorganisaties die zich nog steeds niet kunnen verenigen met het bestaan van de deskundigenverklaring in het voorstel.

Sinds het eerste wetsvoorstel dat de staatsecretaris heeft ingediend zijn er wat wijzigingen in de wetsteksten en de samenhangende besluiten geweest. Behalve wat kleine aanpassingen is vooral de deskundigenverklaring beter omschreven. Het wetsvoorstel gaat nu uit van een informed consent principe, de deskundige in kwestie moet de persoon die het geslacht wil wijzigen kunnen uitleggen wat dit in de praktijk betekent. Daarnaast moet er worden uitgesloten dat de wens om van geslacht te veranderen niet voortkomt uit andere problemen (zoals psychoses) of wordt aangewend voor identiteitsfraude. Die laatste snap ik nooit zo goed, je laat met dit soort procedures nogal een papierspoor achter. Overigens is het de deskundige nadrukkelijk niet toegestaan om het gender te bepalen, deze mag alleen maar oordelen of de aanvrager bevat wat de gevolgen zijn van een geslachtswijziging.

De wetgever heeft in een opzet voor een koninklijk besluit ook aangegeven wíe die deskundigen zijn. Vooralsnog worden allen de artsen en psychologen van de twee genderteams (VUmc en UMCG) nadrukkelijk genoemd. Maar er is ook ruimte voor het aanwijzen van andere artsen en psychologen door het Ministerie van veiligheid en Justitie.  In de toelichting sluit de staatssecretaris niet uit dat dit bijvoorbeeld ook huisartsen kunnen zijn, mits zij genoeg kennis hebben over genderdysforie. Maar vooralsnog zijn alleen de twee genderteams aangewezen, daar steekt het bij de belangen organisaties.

Vooral TNN, Transgender Netwerk Nederland, vreest voor het opnieuw oplopen van de wachtlijsten bij deze instellingen. De wachtlijst voor diagnose is zo’n 18 maanden, al is het VUmc met een flinke inhaalslag bezig. Volgens de laatste berichten loopt dat momenteel terug tot 10-12 maanden en moet dat nog minder worden in de nabije toekomst. TNN veest echter een grote toeloop van transgenders die zich niet eerder tot de genderteams hebben gewend. Ik heb zelfs het woord stuwmeer horen vallen, ik vermoed dat dat wel mee zal vallen. Maar ik snap de bezorgdheid van TNN, ik zou ook graag zien dat er bij aanvang al een ruimere pool van deskundigen wordt aangewezen.

Persoonlijk heb ik geen bezwaar tegen het bestaan van de vereiste deskundigenverklaring, ook al zie ik liever het Argentijnse model (formuliertje – stempeltje – nieuw paspoort). Ik snap dat de wetgever toch een drempel op wil werpen om te voorkomen dat iedereen maar constant van geslacht te veranderen. Ik denk dat dit niet of nauwelijks voor zal komen. De staatssecretaris gaat er ook vanuit dat dit uitzonderingen zijn en stelt geen restricties aan het meerdere malen veranderen van geslacht, zolang er maar steeds een deskundigenverklaring wordt overlegd. Ik zie het niet als democratisch haalbaar om nu al die deskundigenverklaring te schrappen. Daarvan is er teveel weerstand vanuit de conservatieve hoek, die dragen nu al allerlei rare argumenten aan om de boel tegen te houden.

Op dinsdag 2 april wordt ’s avonds de transgenderwet door de Tweede Kamer behandeld. Ik ben benieuwd wat er uit het debat gaat komen en vooral of het wetsvoorstel spoedig in stemming gaat. Ik verwacht niet dat het per 1 juli in kan gaan, maar voor 1 januari liggen we nog op schema. In dat geval verwacht ik dat ik volgend jaar wéér bij het stadskantoor sta voor een nieuwe identiteitskaart. Ik denk dat de ambtenaar wat minder lang bedenkelijk zal kijken naar de pasfoto’s en naar mij. Overigens heeft hij me geen vragen gesteld. Ik lijk blijkbaar nog genoeg op mijn oude pasfoto in mijn paspoort van vijf jaar geleden. Oordeel zelf:

Ik begin steeds meer op mijn moeder te lijken, dat was mijn eerste gedachte toen ik die rechter foto zag. Let ook op die oorbellen, ik droeg vijf jaar geleden al oorbellen. Sterker nog ik sta, tot ergernis van een zekere docent annex ceremoniemeester, nog als jongen mét oorbellen op mijn afstudeerfoto van de Hotelschool. Echt de blik in de ogen van die man toen ‘ie die knopjes zag, dat sprak boekdelen.

Update, 2 April: De transgenderwet is door de kamer behandeld. Zoals verwacht zijn PVV en SGP tegen. De rest is voor, maar wil vooral een garantie dat er geen nieuwe of langere wachtlijsten ontstaan door de beperkte groep deskundigen. Ook wordt er door de kamer een snelle evaluatie, na 3 jaar in plaats van 5 jaar, gewenst. Het wetsvoorstel wordt dinsdag 9 April in stemming gebracht.