Komende nacht worden de Oscars uitgereikt. The Danish Girl, de film over Lili Wegener eerste transseksuelen die een geslachtsaanpassende behandeling onderging is genomineerd voor vier Oscars: beste acteur, beste bijrol, beste kostuumontwerp en beste productie-ontwerp.

Update: Alleen Alicia Vikander heeft een van de vier nominaties te gelde gemaakt. Zij won de Oscar voor beste beste bijrol.

Ik ben zelf pas laat, als in een week geleden, pas naar deze film geweest. Deels omdat ik wars was van de controverse. Deels omdat ik het boek eerst nog uit wilde lezen.

Controverse

Controverse? Ja, een boel controverse! Waar iedereen om me heen die de film heeft gezien deze prees en me vooral aanraadde om ‘m te gaan zien was er in de transscene er nogal wat te doen over deze film. Niet zozeer om het verhaal van een van de pioneers van transseksualiteit, of omdat de werkelijkheid behoorlijk geromantiseerd is. Nee, de furie richt zich op het casten van Eddy Redmayne voor de rol van Lily/Einar. Dat er alweer een cisman een transvrouw speelt is een van de sentimenten en het schopt bij velen nogal tegen het zere been.

Aan de ene kant snap ik het wel. Je wilt natuurlijk dat een acteur zo trouw mogelijk aan het karakter blijft en de rol geloofwaardig over kan brengen. Er is een reden waarom Morgan Freeman altijd wijze oude mannenrollen speelt, Matt Damon alsmaar gered moet worden, en Arnold Schwarzenegger mensen altijd maant om in helikopters te stappen. Het zou inderdaad een beetje raar zijn om Malcolm X door een blanke acteur te laten spelen. (Al heeft de wereld dan geen enkele moeite met een blanke Noach of Jezus). Mijn eerste keus voor een acteur die een transvrouw speelt zou ook een transvrouw zijn, maar dan moet er wel een geschikt iemand beschikbaar zijn voor de rol.

Om even een beeld te schetsen wat er in dit geval werd verwacht:

• Een transvrouw die uit de kast is
• Een transvrouw die een flink deel van de film een mannelijke rol wil/kan vertolken.
• Een transvrouw die fysiek past in de rol van Lily

De meeste transseksuelen willen vooral niet als zodanig herkend worden. Ze gaan stealth en hoe minder mensen weten van hun geboortegeslacht, hoe liever het ze is. Dat is hun goed recht. Er zijn maar weinig die zo out-and-proud zijn als ik. Al ben ik blij dat er een paar high-profile transgenders zichtbaar zijn die succesvol zijn in het leven. Denk aan Laverne Cox en Lana Wachowski.

Dan die mannelijke delen van de rol. Er is een reden waarom Laverne Cox aan haar tweelingbroer een stand-in heeft. De scenes in Orange is the new Black die terugblikken op het pre-transitie leven van Sophia worden niet door Laverne zelf gespeeld, maar door haar tweelingbroer. Als je Laverne ooit eens gezien hebt, in Orange is the new Black of interviews dan zal je wel snappen dat het voor haar moeilijk is om nog even een stoere brandweerman te spelen.

The Danish Girl is een vertelling losjes gebaseerd op een waargebeurd verhaal en gaat over iemand die echt bestaan heeft. Voor de geloofwaardigheid van zo’n film vind ik het prettig als de acteur een beetje gelijkenissen vertoont met de persoon in kwestie. Gezien de film speelt in de jaren

Van Lili Wegener wordt vermoed dat ze het Syndroom van Klinefelter had, een chromosomale afwijking waarin iemand xxy-chromosomen. (of zelf meer dan 2 x-jes) heeft. Echter werd dit Syndroom pas in 1942 beschreven in de medische literatuur, zo’n 10 jaar na Lili’s dood. Er wordt ook gespeculeerd dat Lili een intersekse-conditie (kenmerken van beide geslachten) had. In de roman wordt daar meer over geschreven dan uit de de film duidelijk wordt. Ze zou geboren zijn met uitwendig mannelijke geslachtsdelen, maar bij een van de operaties die ze heeft ondergaan zou een rudimentaire eierstok in haar buik zijn aangetroffen. Helaas zijn de operatieverslagen verloren gegaan en blijft het vooral gissen en speculeren op basis van de biografie Man into Woman.

Of het nu Klinefelter was, of een intersekse-conditie, of geen van beide. Einar Wegener was niet een zeer mannelijk uitziende man. Daar zijn genoeg beschrijvingen van te vinden. Van Lili zijn er behalve de vele portretten geschilderd door Gerda Gottlieb ook foto’s bekend. Het karakter van Einar/Lily zoals het in het boek wordt omschreven vertoont duidelijk de fysieke eigenschappen die passen bij Klinefelter. Lili komt goed uit de verf waarmee Redmayne haar schildert. Ik heb me heel niet gestoord aan het feit dat ze werd vertolkt door een cisman. Redmayne heeft een bepaalde jongensachtigheid in zijn gezicht waardoor hij dit goed kan vertolken.

Een film is meer dan de hoofdrolspeler

Veel belangrijker dan de keuze van een bepaalde acteur op bepaalde fysieke eigenschappen vind ik of deze de rol goed kan vertolken. Een film moet in eerste instantie toch een verhaal vertellen. Daarin slaagt Eddy Redmayne overduidelijk. Hij weet de moeilijkheden, gevoelens, de twijfels en angsten goed over te brengen. Ik vind het niet raar hij daarvoor een Oscarnominatie heeft gekregen. Hij is een acteur: de kern van zijn vak is zich voordoen als iemand die hij niet is.

Ook de aandacht die er in de film is voor Gerda Gottlieb, de vrouw getrouwd met Einar en levenspartner van Lili vind ik erg fijn. In de film, maar nog veel meer in het boek worden haar emoties behoorlijk uitgediept. Terwijl de partners vaak een beetje ondersneeuwen in een transitie. Terwijl zoiets voor een levenspartner ook een ingrijpende gebeurtenis is. Ik heb het Buck Angel al eens horen zeggen: “Doe het alleen.” De veranderingen zijn enorm voor een partner-van. Niet alleen omdat zijn of haar levensgezel veranderd, maar bijvoorbeeld ook omdat hun geaardheid ineens ter discussie staat.

Aanrader

Als ik me al ergens aan zou moeten storen is dat niet de casting van de hoofdrol. Maar aan de gehaastheid waarmee door het verhaal gesjeesd wordt. De karakters worden er oppervlakkiger van en het verhaal is nogal gesimplificeerd. Dat is jammer, het boek is daarin sterker. Maar als je een voorbeeld wilt van de moeilijkheden van een late onset developer wil zien of lezen. Dan zijn zowel boek als film een aanrader. De moeilijkheden en emoties zijn voor mij erg herkenbaar en realistisch gebracht, vooral in het boek maar ook in de film komt het naar voren.

Wees er wel op bedacht dat het verhaal flink geromantiseerd is. Over het leven van zowel Lili Wegener als Gerda Gottlieb is er de nodige speculatie. Onder andere dat Gerda lesbisch zou zijn. Dat Lili al veel eerder uit de kast was als transgender dan die keer dat ze inviel voor het model van Gerda. Die gebeurtenis zou in dat geval vooral als kapstok of excuus, zijn gebruikt voor de coming out van Lili.