Het heeft lang geduurd maar vandaag is eindelijk het wetsvoorstel voor wat in de volksmond al de nieuwe transgenderwet heet. Ik vind “Wijziging van Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek en de Wet gemeentelijke basisadministratie persoonsgegevens in verband met het wijzigen van de voorwaarden voor en de bevoegdheid ter zake van wijziging van de vermelding van het geslacht in de akte van geboorte” zelf ook wel erg lang om uit te spreken. Dus ik noem het ook gewoon transgenderwet. Ik heb net de wetstekst en de bijbehorende memorie van toelichting doorgelezen en dit wetsontwerp stemt mij positief.

In de toelichting doet de Staatssecretaris uitleg over de totstandkoming van deze nieuwe wet. Onder andere wordt er terug geblikt naar de huidige wetgeving die stamt uit 1985. Destijds was Nederland een van de eerste landen waar de mogelijkheid tot aanpassing van het geslacht op het paspoort mogelijk was. Volgens de toen geldende opvattingen is er toen een sterilisatie-eis opgenomen in wet, dat was een ‘natuurlijk’ onderdeel van transseksualiteit vond men toen. In de loop der jaren zijn de ideën daarover gewijzigd. Ook gewijzigd zijn andere familiewetten die nu geen obstakel meer vormen, het homohuwelijk is mogelijk en ook de adoptiewetgeving is zodanig aangepast dat kinderen twee legale vaders of moeders kunnen hebben. Uiteraard speelt ook mee dat de wetgeving in de ons omringende landen de onze is voorbijgestreefd en de overheid is dit voorjaar nog op de vingers getikt door mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch.

Het wetsvoorstel kent een drietal grote belangrijke wijzigingen:

De sterilisatie-eis vervalt. Dit was het grote struikelblok in de oude huidige wetgeving. Om het geslacht op je paspoort aan te kunnen passen moet je nu nog een medisch bewijs hebben dat je definitief  onvruchtbaar bent gemaakt door het verwijderen van de testikels of de eierstokken en baarmoeder. Dat was een inbreuk de lichamelijke integriteit omschreven in de universele rechten van de mens en dichter bij huis artikel 11 van de Nederlandse grondwet. Volgens het nieuwe wetsvoorstel zal er slechts een verklaring van een daartoe bevoegde en aangewezen deskundige nodig zijn. Deze deskundige moet verklaren dat de overtuiging dat je als transgender een langdurige overtuiging hebt van geslacht te willen veranderen. Deze drempel is ingebouwd om psychiatrische stoornissen en crimineel misbruik van de wet te voorkomen.

De geslachtswijziging wordt een ambtelijke procedure. Nu moet je nog langs de rechter om je geslacht te laten aanpassen. Dat betekent een advocaat en griffierechten die je kwijt bent. Bij elkaar een aanzienlijk bedrag, ik heb bedragen gehoord die richting de 1000 euro gaan. Voortaan zal de ambtenaar van de burgelijke stand een toevoeging kunnen doen aan de akte van geboorte. Als ik de tekst goed begrijp (“de ambtenaar van de burgerlijke stand onder wie de desbetreffende akte berust”) moet dat in je geboorteplaats.

De voornaamsverandering kan óók door de ambtenaar van de burgelijke stand worden doorgevoerd,te gelijk met de geslachtswijziging. Je voornaam veranderen moet nu nog via de rechter. In de toelichting wordt erkend dat het niet meer dan logisch is dat er bij een geslachtswijziging ook een nieuwe voornaam hoort. Logischer wijs is het dan het handigst om dat in dezelfde ambtelijke procedure mee te nemen.

Wat er nog wel hetzelfde blijft zijn zaken inzaken het verwekken en baren van kinderen om zo moeilijkheden rondom ouderschap en familierecht te voorkomen. Als een man geboren als vrouw een kind baart dan is hij nog steeds automatisch de moeder. Op deze manier heeft het kind automatisch een ouder. Voor vrouwen die een kind verwekken is het me niet helemaal duidelijk, maar als ik het goed begrijp kunnen zij door erkenning of adoptie als tweede moeder worden aangemerkt. Dat stuk tekst moet ik nog maar eens herlezen.

Ook hetzelfde blijft de vermelding van aanpassing op de akte van geboorte. In de Gemeentelijke Basis Administratie wordt het geslacht veranderd, dat betekend dat voor documenten als paspoorten en rijbewijzen automatisch het juiste geslacht wordt gebruikt. Dat zal ook gebeuren door alle instellingen die hun informatie uit de GBA halen, zoals de belastingdienst, UWV en Dienst Uitvoering Onderwijs. Alleen in bijzondere gevallen als de geboorte akte boven tafel moet is nog het geboortegeslacht te herleiden. De wetgever vind het eigen verantwoordelijkheid om in noodzakelijke gevallen instanties op de hoogte te brengen van het geboortegeslacht, voor medische behandelingen bijvoorbeeld.

Ik zie in dit wetsvoorstel geen grote haken en ogen en vooral heel grote verbeteringen. Uiteraard het vervallen van die sterilisatie-eis. Maar ik ben ook heel erg blij met het voornemen van een eenvoudige ambtelijke procedure zonder tussenkomst van de rechter. Blij verrast ben ik zelfs dat de voornaamswijziging in dezelfde procedure meegenomen wordt. Het klinkt uiteraard logisch, maar wetten zijn lang niet altijd logisch of voor de hand liggend. Ik ben benieuwd of alles stand zal gaan houden in het parlement, de wetstekst moet daar nog wel langs een aardig reutje conservatieve christenen die dit best nog wel eens roet in het eten kunnen gooien.

Voor meer informatie lees je het persbericht: Wetsvoorstel transgenders naar tweede kamer. Daar vind je ook links naar de letterlijke tekst van het wetsvoorstel en de memorie van toelichting.